Dlaczego warto chwalić dziecko i w jaki sposób to robić?

Dzieci lubią być chwalone, tak samo jak dorośli. Pochwała sprawia, że czujemy się dowartościowani. Nasz wysiłek we włożoną pracę zostaje doceniony, co często motywuje nas do dalszego działania, wyznacza jego kierunek.

Ważna jest jednak odpowiednia konstrukcja kierowanej do dziecka pochwały.

Niektórzy Rodzice twierdzą, że chwalenie nie jest łatwym zadaniem, ponieważ oni sami byli wychowywani w inny sposób… w innych warunkach… Nie słyszeli pochwał. Na skutek tego, trudno im w naturalny sposób je przyjmować i obdarzać nimi innych.

Inni Rodzice z kolei obawiają się stosowania pochwał, ponieważ są przekonani, że „pochwała może rozleniwić dziecko”, „osiądzie ono na laurach” albo „wyrośnie na narcyza i samochwałę”.

Zdarza się też tak, że w sytuacji bycia chwalonym pojawia się w nas poczucie zawstydzenia, zażenowania, np. gdy uznamy, że pochwała udzielona została nam „na wyrost”, „niesłusznie”, lub poczucie winy, gdy ktoś inny na tym ucierpi („No pięknie! Jasiu potrafił przygotować się do zajęć. A reszta, jak zwykle, nie zrobiła nic”, „Jasiu, najpiękniej wykonałeś swój rysunek. A Ty Igor, widać, że znów się nie postarałeś”).

ZATEM, JAK CHWALIĆ, ABY POCHWAŁA NIOSŁA ZE SOBĄ POZYTYWNY WPŁYW NA ROZWÓJ DZIECKA?

• Należy pamiętać, że pochwała nie może zawierać ocen („najpiękniejszy”, „najlepszy”, „najstaranniej wykonany”) ani porównań („Patrząc na wszystkie rysunki, praca Krzysia została wykonana najstaranniej”, „Wszyscy powinniście brać przykład z Basi”). Takie komunikaty stymulują do rywalizacji, nie uczą współpracy, dodatkowo wywołują w dziecku presję – „a co, jeśli kolejnym razem mi się nie uda? Nie będę już taki wartościowy?”. Samoocena dziecka budowana na takich pochwałach jest niestabilna, uzależniona od oceny innych.
• Pochwała powinna nieść przede wszystkim wartość informacyjną. Należy opisywać konkretne zachowanie dziecka, a nie dziecko (zamiast mówić: „super”, „jesteś najlepszy!”, „grzeczny chłopiec”, warto powiedzieć: „Udało Ci się samodzielnie rozwiązać to zadanie, brawo!”, „Poukładałeś rzeczy na półce, teraz aż miło na nią popatrzeć”, „Udało Ci się zrobić to samodzielnie, bardzo się cieszę synku”, „Widzę, że umyłaś naczynia, zrobiłaś mi tym przyjemność, teraz będę miała mniej do posprzątania”.
• Dobra pochwała to taka, która zawiera opis tego, co widzimy i czujemy – „Widzę poukładane zabawki na półce, łóżko pościelone, w tym pokoju jest porządek. Teraz przyjemnie jest mi do niego wejść”.
• Powinniśmy unikać pochwał fałszywych, osobowych, przesadzonych. Dzieci doskonale zdają sobie sprawę z tego, kiedy pochwała jest „naciągana”, nieszczera. Jeśli uważamy, że dziecko mogło coś wykonać lepiej, postarać się bardziej, pomińmy ten element (zamiast mówić: „Ojeeej, ale piękny rysunek, wszystko wyszło perfekcyjnie!”, warto podkreślić to, co naprawdę nam się podoba: „Pięknie namalowałeś domek, pamiętałeś o kominie, tylu kolorów użyłeś… Bardzo podoba mi się ten dom”. W przypadku niepowodzeń szkolnych – zawsze warto doceniać wysiłek dziecka, podkreślać pracę, którą dziecko wykonało („To zdanie zostało przepisane bezbłędnie, brawo”, „Nauczyłeś się już 10 słówek, widać efekty Twojej pracy”, „Widzę jak się starasz”). Unikajmy pochwał, takich jak: „Masz to po mnie!”, „Moja krew!”
  (no bo kogo wtedy chwalimy? J).
• Należy pamiętać, że pochwała powinna w całości być pozytywna. Nie może zawierać w sobie ukrytej ironii albo krytyki. Nie należy stosować pochwał, takich jak:
  „No w końcu coś ci się udało…”, „Pomyliłeś się tylko 3 razy”, „No proszę, jednak potrafisz to zrobić”, „Myślałam, że nigdy Ci się nie uda, a jednak…”, „Domek narysowałaś ładnie, ale te zwierzęta obok tak nie bardzo…”. Takie pochwały na pewno nie zadziałają motywująco.

 Chwalenie i krytykowanie wywierają wpływ na emocjonalny i społeczny rozwój dziecka, kształtują obraz własnej osoby, świata oraz stosunek do ludzi.

Dziecko krytykowane żyje w przekonaniu, że jego wysiłki i tak nie mają sensu. Uczy się narzekania i dostrzegania w życiu negatywnych stron. Samo o sobie myśli źle. Boi się podejmować wyzwań z obawy przed porażką/negatywną oceną innych. Koncentruje się na swoich wadach oraz wadach innych ludzi, patrzy na świat oczami krytyka. Kształtuje się u niego negatywny obraz własnej osoby.

Dziecko doceniane/chwalone lubi siebie i stara się być jeszcze lepsze. Ma przekonanie, że jego wysiłki mają sens. Zauważa dobre strony u siebie i innych. Uczy się życzliwości wobec samego siebie i innych. Poniesione porażki nie zniechęcają do podejmowania dalszych wyzwań i nie odbierają jego wiary we własne możliwości.

Mądre pochwały są jednym z czynników kształtujących stabilne poczucie własnej wartości oraz wspomagających dobre funkcjonowanie w życiu społecznym.

Ku refleksji…

Dzieci uczą się tego, czego doświadczają

• Dziecko krytykowane, uczy się potępiać
• Dziecko żyjące w nieprzyjaźni, uczy się agresji
• Dziecko wyśmiewane, uczy się nieśmiałości
• Dziecko zawstydzane, uczy się poczucia winy
• Dziecko żyjące w tolerancji, uczy się szacunku
• Dziecko zachęcane, uczy się wiary w siebie
• Dziecko traktowane uczciwie, uczy się sprawiedliwości
• Dziecko żyjące w bezpieczeństwie, uczy się ufać
• Dziecko przyjmowane takim jakie jest, uczy się akceptować
• Dziecko traktowane uczciwie, uczy się prawdy
• Dziecko otoczone przyjaźnią, uczy się szukać w świecie miłości

 DOROTHY LAW NOLTE